Evelien Vehof

Ik voel me net een holbewoner Datum: 24-apr-2012 Bron: NRC.NEXT Pagina: Zin Auteurs: Els Duran &Evelien Vehof Aantal woorden: 974 Freelance journalisten In Chiang Mai, een provincie in het uiterste noorden, ontmoetten we Ampon. Hij volgde een cursus, waarin hij leerde hoe hij een identiteitskaart kon aanvragen. Ampon is afkomstig van een bergvolk, en samen met de medecursisten helpt hij dorpsgenoten om hun positie te verbeteren. ,,Al bij mijn geboorte ging het verkeerd", vertelt Ampon (16). Hij parkeert zijn motorfiets en doet nog even zijn haar goed in de achteruitkijkspiegel. Hij komt net uit een repetitie van zijn rockband. ,,Mijn ouders hebben mij nooit geregistreerd. Ze wisten niet hoe belangrijk dat is. En dat terwijl ze zelf wel een identiteitskaart hadden, al was het een roze, zonder Thaise nationaliteit." Ampon is staatloos. Hij groeide op in een dorp in het district Mae Hong Son, in het noorden van Thailand. Op zijn zesde overleden zijn ouders. ,,Mijn oma smeekte een pastoor om mij mee te nemen naar zijn weeshuis; zo kwam ik hier in het dorp Thaton terecht." Met hulp van die pastoor kon Ampon naar school en werd er goed voor hem gezorgd. Op de middelbare school ontdekte Ampon dat hij staatloos was. ,,Ik schaamde me ervoor, voelde me plotseling buitengesloten. Ik begreep dat ik mijn toekomst wel op mijn buik kon schrijven: als staatloze kun je geen kant op in Thailand. Maar gelukkig kon ik een cursus volgen om geldige documenten aan te vragen." Eerste doel: zichzelf in het systeem zien te krijgen. ,,Ik ging op mijn dertiende in mijn eentje naar het districtskantoor. Daar kreeg ik te horen dat ik getuigen mee moest nemen: mensen die konden bevestigen dat ik besta. De ambtenaar accepteerde de getuigenis van de pastoor en mijn leraar. Zo kreeg ik mijn eerste ID-kaart, een witte, daarin staat 'Kaart voor mensen zonder status in het registratiesysteem'." Dat betekent dat Thailand nog niet weet wie hij is, maar dat ze Ampon ook niet het land uit kunnen zetten. De eerste stap is genomen. Maar nu moet hij alsnog zijn geboorteregistratie voor elkaar zien te krijgen. ,,Dat schiet helemaal niet op. Zo heb ik bijvoorbeeld van een ambtenaar twee keer een verkeerd formulier gekregen, waardoor ik voor niets naar Mae Hong Son ben gereisd. Tien uur heen en tien uur terug!" Corruptie komt veelvuldig voor bij lokale overheden. Je moet maar net geluk hebben dat een ambtenaar in een goede bui is, dat hij de regels kent én dat hij je niet om sommen geld vraagt voordat hij iets gaat ondernemen. Dat maakt het er voor staatlozen, die meestal het geld niet hebben om iemand om te kopen, niet gemakkelijker op. Ampon ondervindt het aan den lijve. ,,Bij mijn laatste bezoek was er ineens een nieuwe ambtenaar die duidelijk niet erg gemotiveerd was. Bovendien vond hij dat de naam van mijn vader verkeerd op het formulier stond. Alles begon van voor af aan. Ik ben intussen al drie jaar bezig met deze bureaucratische rompslomp." Ampon heeft nu een bewijs van zijn bestaan, maar alle energie ten spijt: Thais burger wordt hij niet. Zolang de regering de wet niet verandert, heeft hij - als hilltribe geboren na 1991 - geen kans op burgerschap en zit hij voor het leven vast in Thaton. ,,Als staatloze ben je net een holbewoner, niemand ziet je staan. Bij alles wat je wilt ondernemen, loop je tegen de muur. Mijn witte ID-kaart geeft me nauwelijks rechten. Ik kan geen studiebeurs aanvragen voor de universiteit. Ik krijg geen vergoeding voor medische zorg. Ik mag niet stemmen bij de verkiezingen als ik 18 word. Laat staan dat ik ooit legaal kan werken." Ampon zit bovendien opgesloten in zijn eigen provincie: ,,Elke keer dat ik naar een ander district wil in deze provincie, moet ik betalen. Buiten de provinciegrens mag ik uÌ�berhaupt niet komen, dus Bangkok kan ik nooit bezoeken. Laat staan dat ik ooit naar een ander land kan reizen." De toekomst ziet er voor Ampon dus niet bepaald rooskleurig uit. Hij steekt nu al zijn energie in de muziek. Met zijn band 'Heng Mai', Nieuwe Kracht, speelt hij zelfgeschreven nummers over de situatie van de hilltribes. Hij zingt vaak in het Shan, de taal van zijn ouders. Hij is erg ambitieus, maar of zijn droom om beroemd te worden zal uitkomen? ,,We treden nu al vaak op in de buurt. Maar omdat we staatloos zijn, kunnen we niet naar andere provincies reizen voor optredens. Ik hoop dat de Thaise regering ooit beseft dat dit zo niet langer kan en haar verantwoordelijkheid neemt." staatloos in Thailand Identiteit in Thailand is een kwestie van kleuren. De Thaise regering classificeert haar bevolking met behulp van verschillende ID-kaarten. Alleen de blauwe geeft de houder Thais burgerschap. Veel bergvolken hebben een roze ID-kaart waarop staat: 'Persoon zonder Thaise nationaliteit, wonend in de bergen'. Een witte ID is een 'Kaart voor mensen zonder status in het registratiesysteem'. In Thailand wonen 65.905.410 (2009) mensen, van wie tussen de 500.000 tot 3.000.000 staatloos zijn. Van de 2 miljoen mensen die in het heuvelachtige noorden wonen, de bergvolken of hilltribes, zijn ongeveer 1 miljoen mensen uitgesloten van burgerschap. Als staatloze in Thailand heb je geen recht om legaal te werken, te stemmen en vrij te reizen. Ook binnen Thailand kunnen staatlozen zich niet vrij bewegen. De Thaise regering heeft de nationaliteitswetgeving aangescherpt sinds een grote toestroom van vluchtelingen en migranten uit buurland Birma in de jaren 80 en 90. Minderheden die op Thaise grond geboren zijn ná 26 februari 1991 kunnen zich wél registeren, maar komen nooit meer in aanmerking voor Thais staatsburgerschap. Door hulporganisaties als Plan International en UNICEF worden in het noorden juridische klasjes georganiseerd. Staatlozen kunnen zo leren over de Thaise nationaliteitswetgeving en hun eigen situatie.